سفرنامه صربستان؛ بلگراد و خاطرات یوگسلاوی

در ادامه سفرم به شبه جزیره بالکان در جنوب شرقی اروپا و پس از دیدن کشورهای اسلوونی، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مونته نگرو، آلبانی، مقدونیه و کوزوو به صربستان رسیدم. سفرم به صربستان مختصر و محدود به پایتختش بلگراد بود. بنابراین سفرنامه صربستان که در ادامه براتون خواهم نوشت خلاصه خواهد بود ولی سعی کردم تاریخ یوگسلاوی رو هم بهش بپردازم. شاید اگر فقط صربستان رو میدیدم بیشتر براش وقت صرف می کردم اما در مقایسه با بقیه کشورهای بالکان حرف چندانی برای گفتن نداره.

مختصری در مورد صربستان

کشور صربستان با مساحت ۷۷۴۷۴ کیلومتر مربع کمی از استان یزد بزرگتره، تقریبا در مرکز بالکان قرار داره و با کشورهای بلغارستان، رومانی، مجارستان، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مونته نگرو و مقدونیه همسایه هست. صربستان محصور در خشکی هست و به دریاهای آزاد راه نداره. جمعیت صربستان حدود ۷ میلیون نفر هست و اکثرشون مسیحی ارتدکس هستند. بیشتر کشور صربستان رو جلگه های حاصلخیز تشکیل داده و این کشور از نظر کشاورزی بسیار غنی هست. همه این آمارها بدون کوزوو هست و گرنه خود صربستان کوزوو رو بخشی از خودش میدونه و در نتیجه مساحت و جمعیتش رو بیشتر اعلام میکنه.

صربستان هم مثل اکثر کشورهای بالکان مدت زیادی تحت سلطه امپراطوری رم و عثمانی ها بوده و در اوایل قرن بیستم بود که پس از جنگ های بالکان به استقلال رسید و بعدها مرکز پادشاهی یوگسلاوی و کشور سوسیالیستی یوگسلاوی شد. در مورد این بخش از تاریخش در سفرنامه مفصل خواهم نوشت.

واحد پول صربستان دینار صربستان هست. هم یورو هم دلار رو به راحتی میتونید در صربستان تبدیل کنید. در زمان سفر من هر یورو معادل ۱۲۲ دینار صربستان بود. اسکناس ۱۰۰ دیناری تصویر نیکولا تسلا دانشمند برجسته صربستانی رو روی خودش داره.

ویزای صربستان

زمانی که من به صربستان سفر کردم ما برای سفر باید قبلش ویزای صربستان رو تهیه می کردیم. چند ماه بعد از سفر من و در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۹۶ صربستان ویزا رو برای ایرانی ها لغو کرد و به دارندگان پاسپورت ایرانی اجازه میداد ۳۰ روز در سال بدون ویزا به صربستان سفر کنند. با توجه به اینکه برای همه همسایه های صربستان نیاز به ویزا داشتیم، باز هم زمینی نمیشد به صربستان سفر کرد اما سفر هوایی راحت و بدون ویزا به صربستان میسر شد و ایرانی های زیادی به این کشور سفر کردند. با روندی که صربستان پیش گرفت میشد انتظار داشت بقیه کشورهای بالکان هم رویه صربستان رو در پیش بگیرند ولی متاسفانه خیلی از ایرانی هایی که به صربستان سفر کردند، برنگشتند و توی صربستان درخواست پناهندگی کردند. عده ای هم بطور غیرقانونی از صربستان به مجارستان و کرواسی رفتند. همه این موارد باعث شد صربستان در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۹۷ قانون معافیت از ویزا رو برای ایرانیان لغو و مجددا ویزای صربستان رو برقرار کنه.

با اینستاگرام در سفرها همراه من باشید. @safarnevesht

خوشبختانه صربستان در ایران سفارت داره و اگر مدارک کاملی داشته باشیم میتونیم ویزای صربستان رو بگیریم. آدرس سفارت صربستان در ایران، تهران، شهرک قدس، خیابان فلامک شمالی، کوچه چهارم، پلاک ۳ و تلفن سفارت ۰۲۱۸۸۰۹۱۵۲۹ هست. ساعت کاری بخش ویزای سفارت روزهای یکشنبه، سه شنبه و چهارشنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۳ هست.

مدارک لازم برای ویزای توریستی صربستان شامل موارد زیر میشه:

• اصل پاسپورت با حداقل ۶ ماه اعتبار
• دو قطعه عکس
• فرم تکمیل شده ویزای صربستان
• رزرو هتل و پرواز رفت و برگشت
• بیمه مسافرتی
• پرداخت هزینه ویزا ۹۵ دلار نقد

برای دریافت نوبت سفارت صربستان باید تلفنی با سفات تماس بگیرید. برای آگاه شدن از آخرین شرایط ویزای صربستان و فرم ویزا به وبسایت سفارت صربستان در ایران مراجعه کنید.

دارندگان پاسپورت ایرنی در صورتیکه ویزای معتبر چندبار ورود امریکا یا یکی از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اروپا داشته باشند، میتونند ۹۰ روز بدون ویزا به صربستان سفر کنند. اتحادیه اقتصادی اروپا با کشورهای عضو شینگن متفاوت هست. اکثر کشورهای عضو شینگن جزو اتحادیه اقتصادی اروپا هم هستند. من هم از همین قانون استفاده کردم.

بهترین زمان سفر به صربستان

مناسبترین زمان سفر به صربستان از اردیبهشت تا مهرماه هست. توصیه می کنم ماه های تیر و مرداد به صربستان سفر نکنید چون بسیار شلوغه و فصل پر مسافرش هست در نتیجه قیمت پرواز و هتل گرانتر از حالت خواهد بود.

پرواز از ایران به صربستان

معمولا در نیمه اول سال پروازهای مستقیمی از ایران به صربستان وجود داره. این پروازها که معمولا با ایران ایر و قشم ایر هستند ارزانترین گزینه هستند ولی خوب همیشگی نیستند. بعد از ایرلاین های ایرانی، مناسبترین پروازها رو پگاسوس و ترکیش با یک توقف در استانبول دارند و قیمت پرواز رفت و برگشت تهران به فرودگاه نیکولای تسلا بلگراد از ۴۰۰ دلار شروع میشه. با مطالعه راهنمای جستجو و خرید بلیط ارزان خودتون پروازهای مناسب صربستان برای تاریخ مورد نظرتون رو پیدا کنید.

بلگراد پایتخت صربستان

اتوبوسی که ۱۱ صبح از شهر پریشتینا پایتخت کوزوو حرکت کرده بود زود به مرز کوزوو و صربستان رسید. عبور از مرز ساده بود. مرزبانی کوزوو مهر خروج رو در پاسپورت زد و مرزبانی صربستان پس از کنترل پاسپورت و مطمئن شدن از اینکه از مرز کوزوو و صربستان وارد کوزوو شده بودم، اجازه ورود داد. پلیس مرزبانی هیج مهری برای ورود به صربستان داخل پاسپورتم نزد چون از نظر اون من از یک استان صربستان یعنی کوزوو وارد یک استان دیگه شده بودم. به ویزا هم نیاز نداشتم چون ویزای چندبار ورود شینگن داخل پاسپورتم بود.

ولی اگر ورودتون به کوزوو از مسیری غیر از صربستان بوده باشه (فرودگاه پریشتینا، یا مرز زمینی کوزوو با مقدونیه، آلبانی، مونته نگرو)، صربستان به شما اجازه ورود از مرز کوزوو رو نخواهد داد و این شامل همه ملیت ها میشه نه فقط ایرانی.

بعد از مرز یکبار هم در نیش توقف کردیم و حدود ساعت ۱۷ به ترمینال اتوبوسرانی بلگراد رسیدیم. از اونجا با تراموا خودم رو به مرکز شهر و هاستلم رسوندم. اقامتم در بلگراد هاستل هوم سوییت هوم بود که برای هر شب در اتاق ۶ تخته ۸۰۰ دینار دادم. هاستل تمیزی بود، موقعیت خوبی داشت و کارکنانش هم بسیار مودب بودند. کوله پشتی رو روی تخت گذاشتم و رفتم تا قبل از غروب آفتاب شهر بلگراد (Belgrade) پایتخت پر آوازه یوگسلاوی سابق (Former Yugoslavia) و پایتخت کشور صربستان کنونی (Serbia) رو ببینم.

از بلگراد به معنی شهر سفید خیلی انتظار داشتم ولی به اون زیبایی که فکر میکردم نبود. تعجب هم نکردم وقتی فهمیدم ۱۱۵ بار بهش حمله شده و ۴۴ بار با خاک یکسان شده! موقعیت جغرافیایی بلگراد فوق العاده استراتژیک هست و محل به هم پیوستن دو رودخانه ساوا (Sava river) و دانوب (Danube river) ساخته شده، یعنی شریانی که اروپای مرکزی رو به شرق و آسیا وصل می کرده.

برای شام به یک رستوران سنتی (اینجا کافانا بهش گفته میشه) رفتم و یک غذای خوشمزه صربستانی به اسم پِلیِسکاویچا که از ترکیب گوشت قرمز و پنیر درست شده سفارش دادم. به قدری بزرگ بود که به سختی تونستم تمومش کنم. اگر این غذا رو سفارش بدید پیش فرضش گوشت خوک هست، میتونید بگید با گوشت گاو براتون درست کنند. به من گفته شد با گوشت گوسفند درست نمی کنند. ۲۳۰ دینار غذای اصلی و ۱۲۰ دینار هم سالاد شد.

تور شهرگردی بلگراد و خاطرات یوگسلاوی

چینی هایی که دیشب هم اتاقم بودند خیلی سر و صدا کردند و نتونستم خواب خوبی داشته باشم. صبحانه یک کیک، چایی و چند تا بادام خوردم و رفتم تا شهر رو ببینم. برنامه اولم تور شهرگردی بلگراد بود که هر روز صبح ساعت ۱۱ از جلوی مجسمه مرد اسب سوار شروع میشه. تور حدود دو ساعت و نیم طول کشید و چند تا قسمت شهر رو به همراه راهنما دیدیم. خانم راهنما نسبت به کسانی که در مورد کوزوو و استقلالش سوال داشتند فوری موضع می گرفت و تاکید می کرد کوزوو بخشی از صربستان بود نه یک جمهوری مستقل در یوگسلاوی. که تا حدی بهش حق می دادم، کوزوو داستانش با بقیه فرق داشت، ولی وقتی راهنما و لیدر هستی باید سعی کنی بیطرف و با آرامش صحبت کنی. در عوض اطلاعات بسیار خوبی در مورد تاریخچه کشور و زمان یوگسلاوی داد.

یکی از قسمت های جالب تور دیدن تنها مسجد شهر بود. بله شهر یک و نیم میلیون نفری بلگراد فقط یک مسجد داره!

یکی از جاهایی که در تور دیدیم کاله میدان (قلعه میدان) بود. این قلعه که روی یک تپه مشرف به رودخانه دانوب ساخته شده موقعیت استراتژیکی داشته و در تمام امپراطوری های رم، بیزانس و عثمانی مهم بوده.

اون رودخانه توی اسلوونی رو که هفت تا اسم داشت یادتون هست؟ اون میره به رود ساوا میریزه و رود ساوا هم اینجا در بلگراد به رودخانه دانوب میپیونده و دانوب بزرگ رو تشکیل میده که نهایتا در رومانی به دریای سیاه (Black Sea) میریزه. دانوب حدود ۵۹۰ کیلومتر از طول ۲۸۵۰ کیلومتری خودش رو در صربستان طی میکنه. از بالای کاله میدان محل تلاقی ساوا و دانوب رو به خوبی میشه دید. کاله میدان در حقیقت شمالی ترین قسمت امپراطوری عثمانی بوده و اونطرف رودخانه امپراطوری اتریش-مجارستان قرار داشته. این اسم ترکی کاله میدان هم یادگار حضور عثمانی ها اینجاست.

الان که آخرین کشور یوگسلاوی سابق رو دیدم بهتره قصه اون رو هم تا حدی که یاد گرفتم براتون بگم:

یوگسلاوی اول به معنی سرزمین های اسلاو جنوبی، بین جنگ اول و دوم جهانی از اتحاد صربستان، کرواسی و اسلوونی شکل گرفت و با شروع جنگ دوم و اشغال اون عملا از بین رفت.

یوگسلاوی دوم که قدرتمندترین بود، بعد از جنگ دوم جهانی و از اتحاد کشورهای صربستان، اسلوونی، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مونته نگرو و مقدونیه تشکیل شد.

کشور یوگسلاوی اگرچه اسمش سوسیالیستی بود، شبیه سیستم کمونیستی ولی بسیار بازتر اداره میشد.

مردم حق مسافرت و مالکیت داشتند ولی هیچگونه مخالفت و انتقاد سیاسی تحمل نمیشد. دوران طلایی یوگسلاوی به رهبری مارشال تیتو (Tito) رهبر قدرتمند و البته دیکتاتورش بود و بدون استثنا من هرکس رو اینجا دیدم افسوس اون دوران رو میخورد. فراوانی کار و غذا و رفاه و پاسپورتی که هرکجا نشون میدادند به احترام یوگسلاوی بلند میشدند.

تیتو تلاش بسیاری کرد تا در دعوای بلوک شرق و غرب حد وسط رو بگیره و در خیلی از بحران ها هم نقش میانجی رو بازی کرد. نقش اصلی رو در شکل گیری جنبش عدم تعهد تیتو داشت.

با فوت تیتو در سال ۱۹۸۰ سقوط بزرگ هم آغاز شد. طی ده سال به مرور ملی گراها در جمهوری های یوگسلاوی به قدرت رسیدند و پس از فروپاشی شوروی، جدایی و استقلال جمهوری های یوگسلاوی که به جنگ های خونین داخلی انجامید هم از سال ۱۹۹۱ آغاز شد.

از این دوره که یوگسلاوی سوم هست تا سال ۲۰۰۶ که آخرین جمهوری یعنی مونته نگرو رسما از صربستان جدا شد ضعیف ترین دوران یوگسلاوی بود. دوران سوپر تورم وحشتناک و سوپرمارکت های خالی. کارگرها باید پس از دریافت حقوق ماهیانه، همون روز خریدشون رو انجام میدادن و گرنه به احتمال زیاد تا فردا ارزش پولشون نصف میشد!

جنگ های بالکان بیشتر به جنگ های خونینی که از ابتدای قرن بیستم تا اوایل جنگ جهانی اول در این منطقه رخ داد اطلاق میشه. به جنگ هایی که در دهه آخر قرن بیستم اینجا اتفاق افتاد بیشر جنگ های داخلی یا فروپاشی یوگسلاوی میگند.

در سال ۱۹۹۱ اولین جمهوری که اعلام استقلال کرد اسلوونی بود. بلگراد دو هفته اسلوونی رو بمباران کرد و تمام شد، چون منافع چندانی اونجا نداشت.

استقلال مقدونیه هم تحمل شد و بدون هیچ خونریزی بود. ولی وقتی کرواسی و بوسنی و هرزگوین اعلام استقلال کردند قضیه فرق داشت، صربستان با این دو جمهوری هم مرز بود و صرب های زیادی در این دو کشور زندگی می کردند. مشت آهنین بلگراد و اسلوبودان میلوشویچ به نبرد خونینی انجامید که سال ها ادامه داشت.

وضعیت در بوسنی پیچیده تر بود چون علاوه بر صرب و بوسنیایی، اقلیت کروات هم داشت و در نتیجه هر سه با هم اونجا می جنگیدند. نهایتا با دخالت نیروهای خارجی و بمباران مواضع صرب ها در بوسنی توسط نیروهای غربی و فشار قدرت های خارجی در سال ۱۹۹۵ جنگ بوسنی خاتمه پیدا کرد.

سال ۱۹۹۸ نوبت کوزوو بود که اعلام استقلال بکنه و درگیری خونینی بین صرب ها و مردم استان کوزوو که عمدتا آلبانیایی تبار مسلمان بودند درگرفت.

نهایتا در سال ۱۹۹۹ با بمباران سه ماهه صربستان و بلگراد توسط ناتو، صربستان تسلیم شد و کوزوو تحت نظارت سازمان ملل قرار گرفت. در سال ۲۰۰۶ استقلال کوزوو به رفراندوم گذاشته شد که اکثریت رای مثبت دادند. همچنان کشورهای زیادی کوزوو رو به عنوان کشور مستقل به رسمیت نمیشناسند.

عصر استراحتی در هاستل کردم و بعد دوباره مشغول گشت زدن در شهر شدم. برای غروب هم به کاله میدان رفتم که به نظرم بهترین جای بلگراد برای دیدن غروبه. برای فردا هم تصمیمم رو گرفتم. اول میخواستم شهر نو وی ساد (Novi Sad) رو هم ببینم ولی وقتی بهم گفتند بلگراد زیباتره منصرف شدم. البته شهر بویانواتس رو هم وقتی از مقدونیه وارد صربستان و بعد وارد کوزوو شدم مختصری دیدمش.

توی مقدمه نوشتم که صربستان کشور محصور در خشکی هست و به آب های آزاد راه نداره. اما این محدود بودن صد درصد نیست. صربستان از طریق رودخانه دانوب به آب های آزاد دسترسی داره. کشتی ها از طریق رودخانه دانوب به دریای سیاه میرند و پس از عبور از تنگه بسفر در استانبول وارد دریای مرمره شده، بعد از مرمره هم از تنگه داردانل و دریای اژه عبور می کنند و در نهایت به دریای مدیترانه و آب های آزاد می رسند. این مسیر طولانی و پر هزینه راه ارتباطی مرکز اروپا و صربستان با آب های آزاد هست. یک پروژه بلند پروازانه از قرن نوزدهم در ذهن سیاستمداران و مهندسان برای کوتاه کردن این مسیر وجود داشته. در سال ۲۰۱۳ بالاخره امکان سنجی پروژه و براورد اولیه هزینه اون انجام شد.

رودخانه واردار توی مقدونیه و شهر اسکوپیه خاطرتون هست؟ رودخانه واردار در نزدیکی بندر تِسالونیکی یونان به آب های آزاد میریزه. از طرف دیگه رودخانه ای به اسم موراوا از جنوب صربستان میاد و در نزدیکی های بلگراد به دانوب میریزه. این دو تا رودخانه در جنوب صربستان و شمال مقدونیه فقط ۳۰ کیلومتر با هم فاصله دارند. پروژه بزرگ حفر یک کانال ۳۰ کیلومتری برای اتصال این دو رودخانه بهم و نهایتا اتصال دانوب از مسیر بسیار کوتاه تری به بندر تسالونیکی یونان و آب های آزاد هست. براورد انجام این پروژه در سال ۲۰۱۳ مبلغ ۱۷ میلیارد دلار و مدت زمان تقریبی پروژه ۱۳ سال در نظر گرفته شده. پروژه شامل سه قسمت اصلی میشه. اول تعریض و عمیق کردن رودخانه موراوا، دوم تعریض و تعمیق ردوخانه واردار و سوم حفر کانال ۳۰ کیلومتری. بدلیل اختلاف ارتفاع بلگراد با دریای مدیترانه، پیچیدگی های مهندسی زیادی در سر راه اجرای پروژه هست. در طول مسیر ۷ نیروگاه آبی هم با ظرفیت ۴۰۰ مگاوات احداث خواهد شد.

در صورت اجرایی شدن این پروژه، فاصله کشتیرانی بلگراد تا تسالونیکی از ۱۹۱۰ کیلومتر فعلی به ۶۵۰ کیلومتر کاهش پیدا میکنه و کشورهای مقدونیه، صربستان، مجارستان، اسلواکی و اتریش از مسیر کوتاه تری به مدیترانه و دریاهای آزاد راه پیدا می کنند. انجام این پروژه یک مزیت بسیار بزرگ برای یونان هم محسوب میشه چون بندر تسالونیکی رونق بسیاری پیدا میکنه و از اهمیت تنگه بسفور کاسته میشه. قاعدتا ترکیه مخالف اصلی همچین پروژه ای هست و تمام تلاشش رو برای سنگ اندازی خواهد کرد.

در مورد پیچدگی های پروژه همین رو بگم که در صورت اجرایی شدن، کانال پاناما در مقابلش حرفی برای گفتن نداره.

در قسمتی از کاله میدان مجسمه برنزی مرد برهنه رو به رودخانه دانوب برافراشته شده. مرد برهنه برای گرامیداشت پیروزی در برابر عثمانی ها، امپراطوری اتریش-مجارستان و همینطور جنگ جهانی اول ساخته شد. مرد برهنه در دست راست شمشیر و در درست چپ یک شاهین داره. این مجسمه برای مردم شهر خیلی مهمه و میشه از اون به عنوان نماد تصویری بلگراد هم نام برد.

فرصت رفتن به موزه نیکولا تسلا رو نداشتم. تسلا در سال ۱۸۵۶ در صربستان متولد شد ولی بعدها به امریکا مهاجرت کرد و اکثر اختراعاتش رو اونجا انجام داد. با اینحال صربی ها خیلی دوسش دارند و عکسش رو پشت اسکناس صد دیناری زدند. نیکولا تسلا و توماس ادیسون رقیب های سرسختی بودند.

خروج از صربستان

صبح روز بعد تختم رو در هاستل تحویل دادم و با اتوبوس شهری به ایستگاه قطار رفتم. مقصدم شهر تیمیشوارا در غرب رومانی بود. برای رفتن به بخارست تنها گزینه پرواز بود بنابراین تیمیشوارا رو انتخاب کرده بودم.

مسیر زمینی با ماشین تا تیمیشوارا دو ساعت هست. حمل و نقل عمومی اتوبوس وجود نداره، البته ون هایی هستند که این مسیر رو با هزینه نفری ۲۳ یورو میرند ولی برنامه منظمی ندارند

نهایتا گزینه قطار رو انتخاب کردم که از همه ارزانتر بود ولی پنج ساعت طول می کشید. برای رفتن از بلگراد به تیمیشوارا نباید به ایستگاه قطار مرکزی بلگراد رفت. در عوض باید به یک ایستگاه قطار بسیار کوچک به اسم دوناو (Dunav) که کمی با مرکز شهر فاصله داره رفت.

در ایستگاه قطار دوناو یک بلیط 1130 دیناری به مقصد شهر تیموشوارا خریدم. کلا در روز دو بار قطار این مسیر رو میره.

قطار تقریبا خالی ساعت 7:34 حرکت کرد و پس از 90 دقیقه به شهر ورشاتس در نزدیک مرز رسید. اینجا باید قطار رو عوض میکردم و یک ساعت منتظر میموندم تا قطار دوباره حرکت کنه. نهایتا حدود 10:30 قطار به مرز رسید. ماموران مرزی صربستان وارد قطار شدند، پاسپورت ها رو جمع کردند و بعد از مهر زدن دوباره آوردند تحویل دادند. قطار به سمت مرزبانی رومانی حرکت کرد.

هزینه های سفر من به صربستان

صربستان در مقایسه با سایر کشورهای بالکان کشور نسبتا ارزانی هست. هزینه های من در صربستان شامل موارد زیر میشد:

• هزینه اقامت در هاستل: ۱۶۰۰ دینار
• هزینه غذا و میوه و خوراکی: ۱۲۴۰ دینار
• هزینه حمل و نقل داخل شهری: ۴۵۰ دینار

با اینستاگرام در سفرها همراه من باشید. @safarnevesht

کل هزینه های سفر من در صربستان ۳۲۹۰ دینار شد که با نرخ تبدیل زمان سفر ۲۷ یورو میشه به علاوه ۱۶ یورو بلیط اتوبوس کوزوو به صربستان و ۹ یورو بلیط قطار صربستان به رومانی. در زمان سفر قیمت یورو ۴۱۵۰ تومان بود.

تاریخ سفر: بهار ۱۳۹۶

مطلب بعدی

کوزوو زخم التیام نیافته بالکان؛ سفرنامه، ویزا و راهنمای سفر

مطلب قبلی

سفرنامه جزایر سیشل؛ بهشت آفریقایی در اقیانوس هند